İflicdən sonra reabilitasiya necə aparılır?
iflicdən sonra reabilitasiya İnsult - ocaqlı və ya ümumi baş beyin nevroloji simptomlarının qəfil yaranması ilə xarakterizə olunan baş beyin qan dövranının kəskin pozulmasıdır. Pozulmalar 24 saatdan artıq müddətdə müşahidə olunur. Sağlamlığın əhəmiyyətli dərəcədə itirilməsinə və ya hətta xəstənin ölümünə gətirib çıxara bilər. Zədələnmənin xarakterinə görə insultun 2 əsas növü ayırd edilir: iflicdən sonra reabilitasiya
İşemik insult – beyin sahəsinin qan təchizatının qəfil pozulmasının nəticəsidir
Hemorragik insult – spontan (qeyri – travmatik) kəllədaxili qansızmadır. İflicdən sonra reabilitasiya necə aparılır?
Bundan başqa, simptomları 3 həftə ərzində geriləyən “kiçik” insult ayırd edilir.
Insult zamanı yaranan anatomik dəyişikliklərin yerləşməsi və ölçüsündən asılı olaraq, kliniki mənzərə, hərəki pozulmalar dəyişə bilər. Eləcə də hissiyyət, nitq pozulmaları, məkan qavrayışı (persepsiya), psixoloji statusun dəyişiklikləri (çaşqınlıq, emosional labillik, depressiya, həddən artıq qıcıqlanma və s.), inkonintensiya və s. müşahidə oluna bilər. Reabilitasiya müalicəsinin vaxtında, düzgün aparılmaması nəticəsində insult keçirmiş xəstələr arasında əlillik 80 % təşkil edir. İnsult keçirmiş xəstələri tez bir zamanda həkim nevrolun və həkim reabilitoloqun məsləhəti ilə fizioterapiya və reabilitasiya müalicəsinə başlamaq lazımdır.
Bakı Bərpa Mərkəzində insult keçirmiş xəstələrin insult sonrası reabilitasiyası aşağıdakılardan ibarətdir: İflicdən sonra reabilitasiya
- insult sonrası fəsadların (ilk növbədə kontrakturaların) profilaktikası,
- itirilmiş hərəkətlərin bərpa edilməsi,
- yerişin bərpa edilməsi,
- nitqin bərpa edilməsi,
- psixoloji və sosial readaptasiya,
- məişətdə müstəqillik,
- əmək qabiliyyətinin bərpası, yəni xəstənin normal həyat tərzinə maksimal şəkildə qaytarılması.
İnsult sonrası xəstələrin reabilitasiyasına nə vaxt başlamalı?
İnsult xəstələrinin reabilitasiyanı xəstənin vəziyyətinin sabitləşməsindən və həyat üçün təhlükənin aradan qaldırılmdasından sonra ən qısa müddət ərzində başlamaq lazımdır. Bu mərhələdə kontraktura və yataq yarasından qorunmaq üçün passiv gimnastika, tarazlıqla bağlı pozulmuş reaksiyaların bərpası üçün çalışmalar (kənardan kömək göstərməklə bədənin rotasiyası) aparılır.
İnsult zamanı reabilitasiyanın əsas prinsipləri:
- Bərpa tədbirlərinin erkən başlanğıcı insultun ilk günlərindən aparılır (əgər xəstənin ümumi vəziyyəti buna imkan verirsə) və pozulmuş funksiyaları tam bərpa etməyə və sürətləndirməyə, ikinci dərəcəli ağırlaşmaların (durğun pnevmoniya, tromboflebitlər, kontrakturalar, yataq yaraları, əzələ distrofiyası) inkişafının qarşısını almağa kömək edir.
- Bərpa nevroloji bölmədə başlanmalı və bərpa müəssisəsində davam etməlidir.
- Xəstələr və onların ailə üzvləri bərpa prosesində aktiv iştirak etməlidirlər (xüsusilə, günün ikinci yarısında və istirahət günlərində “ev tapşırıqları”nın yerinə yetirilməsində).
- Bərpa proqnozu bir çox şeydə beyinin zədələnmiş sahəsinin ölçüsü və yerləşməsi ilə, həmçinin bərpa tədbirlərinin icra edilməsinin dəqiqliyi və bütövlüyü ilə təyin edilir.
İnsultdan sonra bərpa proqramı:
Hərəkət sistemin bərpası
- masaj (masajist), kineziterapiya (reabilitoloq), MBT (təlimatçı), şaquli vəziyyətinə gətirilmə və yerimə bacarığının bərpası (reabilitoloq, erqoterapevt), fizioterapiya (fizioterapevt), erqoterapiya (erqoterapevt).
Nitqin və yaddaşın bərpası
- səslərin və sözlərin tələffüz edilməsi üzərində iş (afazioloq/loqoped), nitq üzərində iş (afazioloq/loqoped)
Çanaq funksiyalarının bərpası
- funksiyanın maksimal mümkün olan bərpası üzrə iş (reabilitoloq).
Psixoemosional sahənin bərpası
- xəstə ilə söhbətlər (psixoloq), gəzintilər, xəstə ilə söhbətlər (tibbi personal, pasiyentin yaxınları).
İnsult sonrası xəstələrin reabilitasiyası nə qədər müddət davam edir?
Reabilitasiya müddətləri, baş beyinin zədələnməsinin ağırlığından, müşaiyət edən xəstəliklərdən, xəstənin insultdan öncəki fiziki vəziyyətindən asılıdır. Bərpaedici müalicənin müddəti, hərəkətlərin koordinasiyasının yaxşılaşmasına, yerimə bacarığının, özünə xidmətin tam bərpasına qədər davam edir və 3 aydan 2 ilə qədər müddət təşkil edə bilər (nitqin bərpası və peşə fəaliyyətinə qayıdış). Bərpanın müddətinə, reabilitasiya proqramının düzgün tərtibatı (kineziterapiya birinci dərəcəli rol oynayır), mütəxəssislərin peşəkarlığı, məqsədlərin gerçəkliyi (otura bilməyən xəstəni yeritmək düzgün deyil) təsir göstərir.
İnsult sonrası neyroreabilitasiyanın nəticələri:
Insult sonrası neyroreabilitasiya – uzunmüddətli proqramdır. Reabilitasiyanın nəticələrini Siz artıq əvvəldə özünüz hiss edə bilərsiniz. Siz, müstəqil şəkildə hərəkət edə, özünüzə xidmət edə biləcəksiniz, iş ritminə qayıda biləcəyiniz həddə yaxınlaşa biləcəksiniz. Siz, stres və depressiyanın öhdəsindən gəlməyi öyrənəcəksiniz, yəni, Sizin kimi digər insanları da ruhlandıra biləcəksiniz. Bir sözlə, neyroreabilitasiya – insultdan sonra müalicənin ayrılmaz hissəsidir.
