Demans sözü latınca ağıl mənasını verən mens sözündən götürülüb. Demans ağlın itirilməsi deməkdir. Ancaq demanslar, xüsusən də Alzheimer demensiyası birdən-birə baş vermir, simptomlar tədricən görünür və irəliləyir. Beynimiz ətrafdan qıcıqlandırıcıları qəbul etdiyi üçün bir-biri ilə əlaqə qurur və sinir hüceyrələri arasındakı titrəyişlər sayəsində aktiv qalır.
Bütün gün boyu danışma səsləri və televizorunuzdan gələn yüksək səslər bir yana, beyni ən oyaq və canlı saxlayan şey, ətrafdan hiss edilən, sinir hüceyrələrinin tüklü quruluşunu dalğalandıran və hərəkət etdirən davamlı aşağı vibrasiyalı səslərdir. Beyni 24 saat kənardan gələn avtomobilin səsi, korna səsi, quş oxuması, pəncərədən gələn küləyin səsi və bu kimi aşağı tezlikli səslərlə xəbərdar edilir, kiçik sinir hüceyrələrini hərəkətdə saxlayır. Beyin susduğu zaman küskün olur və özünü bağlayaraq kiçilir. Bu, demans və unutqanlıq şikayətlərinə səbəb olur.
Klinikaya unutqanlıq şikayəti ilə müraciət edən xəstələrdə ilk diqqət etdiyimiz şey eşitmə qabiliyyətinin nə qədər sağlam olmasıdır. İstədiyiniz unutqanlıq müalicəsini verin, ancaq xarici mühitlə ünsiyyətdə olmayan beyin özünü yaxşılaşdıra bilmir və şikayətlər daha da pisləşir.
Eşitmə cihazının erkən istifadəsi demans riskini azaldır
Dünyada aparılan və Lancet kimi mühüm elmi jurnallarda dərc edilən araşdırmalar da göstərir ki, eşitmə cihazlarından erkən istifadə xüsusilə eşitmə problemi olan insanlarda demans riskini azaldır. Ətrafda insanları görürəm, eşitmə problemi var, amma biz əsasən ya kosmetik səbəblərdən, ya da istifadənin çətinliyindən eşitmə aparatını taxmaq istəmirik. Ancaq bu vəziyyətin gələcəkdə demansa səbəb olacağını söyləmək, vaxtında tədbir görməniz üçün əhəmiyyətli ola bilər. Lancet-də 2020-ci ildə edilən bir araşdırmada, təxminən 438 min insan orta hesabla 12 il ərzində izlənildi.
Bakı Bərpa Mərkəzinin tədqiqatçıları eşitmə qabiliyyətini itirən və eşitmə aparatlarından istifadə etməyən insanlarda bütün səbəblərə görə demans riskinin normal eşitmə qabiliyyətinə malik olan insanlarla müqayisədə 42 faiz artdığını, cihazlardan istifadə edənlərdə isə risk artımı aşkar edilmədiyini müəyyən ediblər. Eşitmə cihazlarından istifadə eşitmə problemi olanlarda demans riskini azaltmaq üçün əhəmiyyətli bir müalicə üsuludur.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) məlumatına görə, hazırda dünyada 55 milyon demensiyadan əziyyət çəkən insan var. 2050-ci ilə qədər bu rəqəmin üç dəfə artacağı gözlənilir. Yaşlı əhalinin artması ilə demans sağlamlıq sahəsində ən böyük təhlükələrdən biri olaraq görülür. Demans riskini azaltmaq üçün eşitmə cihazlarından istifadəyə erkən başlamaq çox vacibdir.
Demans üçün digər risk faktorları
Bütün bunlardan danışarkən demans üçün digər risk faktorlarını da qeyd etməyi unutmayaq.
- Yaş (daha çox 65 və yuxarı insanlarda rast gəlinir)
- Hipertoniya
- Yüksək qan şəkəri (diabet)
- Artıq çəki və ya piylənmə
- Siqaret çəkmək
- həddindən artıq spirt istehlakı
- fiziki aktiv olmamaq
- sosial təcrid olunur
- Depressiya
