Polifenollar hər molekulda birdən çox fenol qrupu olan birləşmələrdir. Polifenollara bitkilərdə rast gəlinir. Antioksidant xüsusiyyətlərinə görə insan sağlamlığına mümkün faydaları var. Antioksidant polifenolların oksidləşdirici stressi azaltması səbəbindən ürək-damar xəstəlikləri və xərçəng risklərini də azaltdığına dair sübutlar var. Bu birləşmələrin Alzheimer xəstəliyinin başlanğıcını gecikdirdiyi də sübut edilmişdir.
Polifenol rast gəlinən bitkilərdən qarağat, böyürtkən, moruq, çiyələk, paxlalılar, yerfıstığı, yaşıl çay, turşusuz zeytun yağı, kakao, gavalı, armud, albalı, nar, üzüm, alma, portağal, tərəvəzlərə isə brokoli, kələm, cəfəri və soğan kimi meyvə və tərəvəzlər daxildir. Arı südü, bal, polen və bütün növ taxıllar polifenolların alternativ mənbələridir.
Polifenollar antioksidant olaraq insan orqanizmində müxtəlif səbəblərdən əmələ gələn sərbəst radikalları təmizləmək qabiliyyətinə malikdir. Polifenolların qan itkisinin qarşısının alınması və qanaxmanın dayandırılması təsiri də öyrənilmişdir. Polifenol sağlamlıq faydaları ilə tanınan üzvi birləşmə növüdür. Tərəvəz, meyvə və tam taxıl kimi fitokimyəvi maddələrlə zəngin bitki qidalarının istehlakı sağlam həyat üçün vacibdir. Fitokimyəvi maddələrin tərkibindəki birləşmələrdən biri, yəni fitonutrientlər polifenollardır. Bu gün 8000-dən çox polifenol növü olduğu məlumdur.
Polifenolun faydaları
Bitkilərdə olan polifenolların ürəkdən xərçəngə, Alzheimer xəstəliyindən dəri xəstəliklərinə kimi xəstəliklərə faydalıdır.
Bitkilərdə iki növ maddə haqqında danışmaq olar. Birincisi, bitkinin maddələr mübadiləsi nəticəsində əmələ gələn və böyümə və hüceyrə prosesləri üçün zəruri olan maddələrdir, bunlara ilkin metabolitlər deyilir. İkinci dərəcəli metabolitlər isə adətən çox az miqdarda istehsal olunan və bitki üçün həyati əhəmiyyət kəsb etməyən acı və zəhərli maddələrdir. Bu maddələr bitkinin istilik, ultrabənövşəyi şüalar, böcəklər, quşlar və insanlar kimi müxtəlif təhlükələrdən kimyəvi müdafiəsini təmin edir.
Polifenollar və ya biofenollar adlanan fenolik maddələr bitkilərdə ikinci dərəcəli metabolitlərə yaxşı nümunədir. Demək olar ki, bütün bitkilərdə müxtəlif ölçülü fenolik maddələr var, onların ümumi cəhəti ən azı bir fenol qrupunun olmasıdır. Bunların insanlar üçün ən çox vurğulanan xüsusiyyətləri antioksidan xüsusiyyətləridir. Antioksidant, adı ilə, oksidləşməni dayandıran və ya ən azından yavaşlatan deməkdir. Bu maddələr, digər funksiyaları ilə yanaşı, bitkidə həddindən artıq oksidləşmənin qarşısını alır.
Xurmada olan kaxetin və polifenollar iltihabönləyici və antinakterial xüsusiyyətlərə malikdir. Faydalı tərkibi sayəsində meyvə qrip və soyuqdəymə kimi mövsüm xəstəliklərindən orqanizmi müdaifə edir.
Partladılmış qarğıdalı insan orqanizmi üçün xeyirlidir, uşaqların boyunun uzanmasına və böyüklərin gözəl bədən quruluşuna sahib olmasına kömək edir, tərkibində olan polifenollar faydalı antioksidant olduğundan bir bağlama popkorn yemək 300 qram quru meyvə yeməkdən də üstün hesab oluna bilər. Tərkib etibarilə yüksək miqdarda olan polifenol maddəsi partladılmış qarğıdalını bir sıra meyvə və tərəvəzdən də vacib edir.
Yemişan tərkibindəki polifenollar sayəsində dərinin struktur və funksiyasına da təsir edir. Onu ultrabənövşəyi şüaların təsirindən və dərini qocalmaqdan qoruyur.
Şokoladın tərkibindəki polifenollar və flavonoidlər qan təzyiqinin aşağı düşməsində böyük rol oynayır. Qanın laxtalanmasının və aterosklerozun qarşısını alaraq aşağı təzyiqi və damar sağlamlığını qoruyur. Beləliklə, şokolad ürək-damar sisteminin sağlamlığına böyük töhfə verir. Şokoladın tərkibindəki polifenollar və teobrominlər sayəsində, pis xolesterinin səviyyəsi aşağı düşür. Eyni zamanda bu maddələr yaxşı xolesterinin səviyyəsini də artırır. Beləliklə damar sağlamlığı da qorunur.
Mütəxəssislər albalının ürəyin fəaliyyətinə müsbət təsir göstərən kalium və polifenollar sayəsində faydalı olduğunu qeyd edirlər. Bundan əlavə, albalı yuxusuzluqdan yaxa qurtarmaq üçün təsirli bir vasitə ola bilər.
