Serebral Palsi (SP) beyin inkişafının pozulması ilə əlaqəli olan, bədənin hərəkət qabiliyyətini təsir edən xroniki nevroloji bir vəziyyətdir. Bu xəstəlik adətən doğuşdan əvvəl, doğuş zamanı və ya doğuşdan sonrakı erkən dövrdə beyində meydana gələn zədələnmə və ya inkişaf pozğunluğu nəticəsində yaranır. SP əsasən uşaqlıq dövründə ortaya çıxır və xəstəliyin ağırlıq dərəcəsindən asılı olaraq fərqli klinik əlamətlərlə müşahidə olunur.
Serebral palsinin əsas xüsusiyyətlərindən biri motor funksiyaların pozulmasıdır. Bu, uşaqların əzələlərini düzgün idarə edə bilməməsinə, hərəkətlərinin koordinasiya olunmamasına və əzələ tonusunun normadan kənar olmasına səbəb olur. Xəstəliyin ən çox rast gəlinən formalarından biri spastik serebral palsidir ki, bu da əzələlərin həddindən artıq gərgin (spastik) olması ilə xarakterizə olunur. Nəticədə uşaqların hərəkətləri məhdudlaşır, əl və ayaqlarda sərtlik, qeyri-iradi əzələ yığılmaları və qeyri-sabit duruş müşahidə edilir.
Bundan əlavə, serebral palsi təkcə motor funksiyalarına deyil, eyni zamanda digər sinir sistemi funksiyalarına da təsir göstərə bilər. Bəzi uşaqlarda intellektual gerilik, nitq və danışıq pozğunluqları, qavrama və öyrənmə çətinlikləri, görmə və eşitmə problemləri də müşahidə oluna bilər. Əlavə olaraq, SP-li uşaqlarda epileptik tutmalar, davranış problemləri, diqqət çatışmazlığı və hətta emosional pozğunluqlar kimi əlavə nevroloji və psixoloji problemlər də yarana bilər.
Serebral palsi irəliləyici bir xəstəlik olmasa da, xəstəliyin simptomları zamanla dəyişə bilər. Uşağın inkişafına və alınan reabilitasiya xidmətlərinə bağlı olaraq bəzi hallarda motor funksiyalarda yaxşılaşma müşahidə oluna bilər, lakin müalicə olunmadıqda vəziyyət ağırlaşa və əlavə ortopedik problemlər yarana bilər. Məhz bu səbəbdən erkən diaqnostika və müvafiq reabilitasiya tədbirləri serebral palsi xəstələrinin həyat keyfiyyətinin artırılmasında mühüm rol oynayır.
Spastik İflic və Onun Xüsusiyyətləri Spastik iflic, serebral palsinin ən yaygın növlərindən biridir və əsasən əzələ tonusunun yüksək olması ilə xarakterizə olunur. Bu, əzələlərin sıxılmasına səbəb olur, bu da uşaqların bədənlərinin sərt və hərəkətsiz olmasına gətirib çıxarır. Spastik iflicdən əziyyət çəkən uşaqların əlləri və ayaqları tez-tez bükülür, bu da onların hərəkətini çətinləşdirir.
Serebral Palsi reabilitasiyasının əhəmiyyəti
Serebral palsi reabilitasiyası xəstəliyin təsirlərini yüngülləşdirmək, funksiyaları bərpa etmək və uşaqların həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq məqsədi daşıyır. Reabilitasiya prosesi multidisiplinar yanaşma ilə həyata keçirilir və aşağıdakı istiqamətləri əhatə edir:
- Fiziki reabilitasiya: Bu, əzələlərin gücləndirilməsi və hərəkət qabiliyyətinin artırılması üçün fiziki terapiyanı əhatə edir. Mütəxəssislər, uşaqların hərəkət sferalarını genişləndirmək və əzələlərin tonusunu tənzimləmək üçün fərdi məşqlər və təlimlər təyin edir.
- Əl və ayaq bacarıqlarının inkişafı: Spastik iflicli uşaqlarda əl və ayaq funksiyalarının inkişafı mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bu, uşaqların gündəlik həyatda müstəqil olmalarını təmin etmək üçün mühüm addım hesab olunur.
- Danışıq və ünsiyyət bacarıqları: Bəzi serebral palsi xəstələrində danışıq problemləri də ola bilər. Onların danışıq və ünsiyyət bacarıqlarını inkişaf etdirmək üçün xüsusi terapiya proqramları tətbiq edilir.
- Psixoloji və sosial dəstək: Uşaqların psixoloji vəziyyətləri də reabilitasiya prosesində böyük rol oynayır. Psixoloji dəstək və sosial bacarıqların artırılması, uşaqların özünə inamını və cəmiyyətə inteqrasiyasını gücləndirir.
Bakı Bərpa Mərkəzində Serebral Palsi Reabilitasiyası
Bakı Bərpa Mərkəzi serebral palsi (SP) xəstələrinə geniş spektrli reabilitasiya xidmətləri təqdim edən ixtisaslaşmış tibb müəssisəsidir. Mərkəz, SP-li uşaqların fiziki, psixoloji və sosial inkişafını dəstəkləyən kompleks müalicə və reabilitasiya proqramları ilə fəaliyyət göstərir. Burada çalışan peşəkar həkimlər, fizioterapevtlər, loqopedlər, psixoloqlar və digər mütəxəssislər hər bir uşağın fərdi ehtiyaclarını nəzərə alaraq müalicə planı hazırlayır və onların həyat keyfiyyətini yüksəltməyi qarşısına məqsəd qoyur.
Bakı Bərpa Mərkəzində tətbiq olunan müalicə və reabilitasiya metodları SP-li uşaqların hərəkət qabiliyyətinin yaxşılaşdırılması, gündəlik fəaliyyətlərdə müstəqillik səviyyələrinin artırılması və sosial adaptasiyalarının dəstəklənməsi üçün xüsusi olaraq hazırlanmışdır.
Mərkəzdə aşağıdakı əsas reabilitasiya xidmətləri təqdim olunur:
1. Fiziki terapiya və məşq proqramları
Fiziki terapiya serebral palsi xəstələrinin reabilitasiyasında əsas rol oynayır. Bu terapiyanın məqsədi əzələ gücünü artırmaq, hərəkət diapazonunu genişləndirmək, duruşu düzəltmək və balansı yaxşılaşdırmaqdır. Bakı Bərpa Mərkəzində tətbiq olunan fiziki terapiya proqramları:
- Fərdi və qrup şəklində keçirilən müalicəvi idman məşqləri
- Əzələ tonusunun normallaşdırılması üçün xüsusi təlimlər
- Yerişin düzəldilməsi və hərəkət koordinasiyasının inkişafı üçün motor məşqlər
- Su terapiyası (hidroterapiya) ilə əzələlərin rahatladılması və hərəkət imkanlarının artırılması
2. Əl və ayaq hərəkətləri üçün xüsusi məşqlər
SP-li uşaqlarda əl və ayaq funksiyalarının inkişaf etdirilməsi, onların gündəlik həyatda daha müstəqil olmasına kömək edir. Mərkəzdə bu istiqamətdə tətbiq edilən proqramlar aşağıdakılardır:
- Ortopedik reabilitasiya və gəzinti yardımı (ağır hallarda köməkçi cihazlardan istifadə)
- Manual terapiya və refleksoloji məşqlər
- Əl-göz koordinasiyasını inkişaf etdirən məşqlər və terapiya vasitələri
- Xüsusi ergoterapiya məşqləri vasitəsilə uşaqların gündəlik bacarıqlarının artırılması
3. Danışıq terapisi (Loqopedik yardım)
Bəzi serebral palsi xəstələrində danışıq və ünsiyyət bacarıqları zəif inkişaf edir. Bu səbəbdən Bakı Bərpa Mərkəzində nitq inkişafını dəstəkləyən xüsusi terapiya proqramları həyata keçirilir:
- Danışıq aparatının (dil, dodaq, çənə əzələləri) funksional inkişafı üçün məşqlər
- Səs və tənəffüs terapiyası
- Alternativ ünsiyyət metodlarının tətbiqi (jestlər, mimikalar, xüsusi cihazlar və proqramlar vasitəsilə)
- Ailələrə məsləhətlər və evdə edilə biləcək məşqlərin təşkili
4. Psixoloji dəstək və sosial reabilitasiya
Serebral palsi yalnız fiziki deyil, eyni zamanda psixoloji və emosional problemlərlə də müşayiət oluna bilər. Bu səbəbdən Bakı Bərpa Mərkəzində psixoloji və sosial reabilitasiya proqramları da həyata keçirilir.
- Uşaqların özünəinamını artırmaq üçün fərdi və qrup terapiyaları
- Ailələr üçün psixoloji dəstək proqramları və təlimlər
- Sosial adaptasiya və cəmiyyətə inteqrasiya proqramları
- Xüsusi təhsil və sosial bacarıq inkişaf etdirən təlimlər
5. Uşaqların sosial bacarıqlarının inkişafı
SP-li uşaqların cəmiyyətə uğurlu inteqrasiyası üçün sosial bacarıqlarının inkişaf etdirilməsi vacibdir. Bakı Bərpa Mərkəzi bu istiqamətdə aşağıdakı xidmətləri təqdim edir:
- Sosial oyunlar və qrup məşğələləri vasitəsilə ünsiyyət bacarıqlarının inkişafı
- Xüsusi təhsil proqramları və məktəbəqədər hazırlıq dərsləri
- Sosial və mədəni tədbirlərdə iştirakın təşviq edilməsi
- Uşaqların gündəlik həyatda öz ehtiyaclarını qarşılaya bilmələri üçün fərdi inkişaf planlarının tərtib olunması
Serebral palsi həyatın erkən dövründə baş verən, amma düzgün reabilitasiya ilə çox yaxşı idarə oluna bilən bir vəziyyətdir. Bakı Bərpa Mərkəzi bu uşaqların həyat keyfiyyətini artırmaq və onların cəmiyyətə uğurla inteqrasiyasını təmin etmək məqsədi ilə geniş və effektiv reabilitasiya proqramları təklif edir. Uşaqların inkişafına müsbət təsir göstərmək üçün əzmkarlıq və mütəmadi terapiya çox önəmlidir.
